Historia Katedry Patofizjologii
(obecnie: Zakładu Patofizjologii w Katedrze Fizjologii i Patofizjologii)
aksonokardiografu
Zakład Patofizjologii
W Katedrze i Zakładzie Patofizjologii prof. dr hab. Hugon Kowarzyk urzeczywistniał dwie idee.
Pierwsza, której koncepcja zaczęła kiełkować przed II wojną światową, ujęła pozornie proste zjawisko krzepnięcia i fibrynolizy jako niezmiernie złożone i wyważone zjawisko proteolizy. W nadzwyczaj trudnych warunkach koncepcję tę rozbudowano w utworzonej po wojnie we Wrocławiu, pierwszej w Polsce, nowoczesnej pracowni koagulogicznej. Tutaj profesor Kowarzyk odkrył bardzo silny wpływ krzepnięcia na fibrynolizę skrzepu i w 1952 r. w czasopiśmie „Nature" po raz pierwszy potwierdził proteazową naturę trombin. Wraz z K. Bulukiem opracował stosowaną w całym świecie metodę euglobulinową badania fibrynolizy i po raz pierwszy w świecie użył krioprecypitatu do leczenia krwawień u hemofilików oraz odkrył wraz z dr Ewą Marciniak antyprotrombinę C. Było to osiągnięcie dużej miary, wykazano, że chodzi o aktywność czynnika X. Odkrycie to tłumaczyło autokatalityczny przebieg konwersji protrombiny w trombinę.
Następnie uzyskano preparat protrombiny bydlęcej o stopniu oczyszczenia równym preparatom Walthera Seegersa i o tych samych właściwościach. Możliwość uzyskania tego preparatu w pełni potwierdziła tzw. autokatalityczną teorię konwersji protrombiny. W późniejszych badaniach zwrócił uwagę na rolę śledziony w adrenalinowym odczynie krzepliwości krwi.
Drugą ideą prof. H. Kowarzyka była wektokardiografia, tj. wektorowe badanie pola elektrycznego serca człowieka. Prace wektokardiograficzne rozpoczął od zbudowania aksonokardiografu, który umożliwiał uzyskanie perspektywicznego przestrzennego obrazu wektokardiogramu serca człowieka. Wraz z żoną prof. Zofią Kowarzykową przeprowadził wiele badań klinicznych, a ich wyniki opublikowano w 1961 r. w książce Spatial Vectorcardiography. Prace nad systemami odprowadzeń wektokardiograficznych doprowadziły do konstrukcji oryginalnej, wieloelektrodowej sieci odprowadzeń wektokardiograficznych nazwanej diamentoidem, zbudowanej na zasadzie dualnych figur platońskich. Sieć diamentoidowa umożliwiła wykonywanie zdjęć wektokardiograficznych niezależnie od geometrycznej nieregularności klatki piersiowej i asymetrycznego położenia serca. Sieć diamentoidowa wykazała analogię w działaniu do sieci Rijlanta.
Działanie obu sieci można było symulować za pomocą macierzy numerycznych. W ten sposób, znając tylko rozmieszczenie potencjału kardioelektrycznego na klatce piersiowej, można było odtwarzać wektokardiogramy, nawet bez użycia sieci. Był to początek nowej postaci wektokardiografii, którą dziś nazywamy wektokardiografią numeryczną.
W 1959 r. prof. Kowarzyk zorganizował we Wrocławiu pierwsze międzynarodowe sympozjum wektokardiograficzne z udziałem lekarzy, inżynierów, fizyków i matematyków zajmujących się badaniami elektrokardiologicznymi. Zainicjował w ten sposób doroczne międzynarodowe spotkania noszące początkowo nazwę Kolokwiów Wektokardiograficznych, potem Międzynarodowych Sympozjów, a obecnie Kongresów Elektrokardiograficznych. Profesor Kowarzyk był członkiem Komitetu Honorowego tych kongresów.
Trzecią dziedziną, którą zajmował się prof. Kowarzyk, były badania cytogenetyczne. Jego wkład w te badania polegał na utworzeniu pojęcia populacji chromosomów oraz przebadaniu dystansu między populacjami chromosomów. W tym zakresie przeprowadził wiele badań z matematykiem prof. Hugonem Steinhausem, których wyniki zawiera seria prac opublikowana w latach 1965-1968. Prof. Kowarzyk był żywo zainteresowany zastosowaniem nauk matematycznych w medycynie i uważał, że zjawiska biologiczne i medyczne powinny być analizowane i opisywane w sposób ścisły metodami matematyczno-fizycznymi. Zmarł we Wrocławiu w dniu 7 marca 1985 r. Wykształcił liczne pokolenia lekarzy. Pod Jego kierunkiem wielu lekarzy i przyrodników uzyskało stopień doktora lub doktora habilitowanego. Jego dzieło kontynuują we Wrocławiu prof. dr hab. Józef Jagielski, kilkunastu uczniów, wśród nich prof. dr hab. Maria Kotschy, a za granicą prof. dr hab. Ewa Marciniak.
Prof. dr Józef Jagielski został powołany na kierownika Katedry Patofizjologii w 1987 r. W pracach doktorskiej i habilitacyjnej wykazał ewolucję elektrokardiogramów i wektokardiogramów u noworodków. W zespołach kierowanych przez Józefa Jagielskiego rozwijane były badania w dziedzinie elektrokardiologii, elektrofizjologii, genetyki, biocybernetyki i krzepliwości krwi. Do osiągnięć w tych dziedzinach można zaliczyć: wykazanie multipolowej natury pola elektrycznego serca człowieka (wraz z Prof. Janem Mozrzymasem), wprowadzenie najnowszej metody badania serca — mappingu serca, opracowanie komputerowych sposobów badania wywołanych potencjałów z kory mózgowej i pnia mózgu człowieka (dr Andrzej Maciejowski), a także zorganizowanie Ośrodka Elektronicznej Techniki Obliczeniowej (ETO) i rozwinięcie poradnictwa genetycznego. W 1991 r. prof. Józef Jagielski zorganizował w Warszawie XVIII Międzynarodowy Kongres Elektrokardiologii. Był członkiem Zarządu Międzynarodowego Towarzystwa Elektrokardiologii.
Szczególnie intensywnie rozwijał genetykę medyczną i wprowadził nowy kierunek nauczania — genetykę kliniczną. Badania naukowe były prowadzone w czterech głównych kierunkach: genetyka kliniczna, zastosowanie metod matematycznych do analizy chromosomów i DNA (dr Henryk Filipowski), badania genetyczne w chorobach nowotworowych (Prof. Olga Haus), mutageneza (Prof. Maria Sąsiadek) i molekularne analizy DNA (Prof. Tadeusz Dobosz).
W Katedrze Patofizjologii pod kierunkiem prof. Jagielskiego od 1990 r. prowadzone były jedyne w Polsce pionierskie badania mappingu serca w chorobie niedokrwiennej serca. W 2001 r. rozpoczęto pierwsze badania w zakresie genetyki serca. Mają one bardzo duże znaczenie dla wykrywania mutacji, które prowadzą do arytmii serca. W Katedrze Patofizjologii funkcjonowała Pracownia DNA, w której izolowano DNA z komórek krwi człowieka i rozszyfrowując kod genetyczny na sekwencjonatorze. Wykrywanie mutacji genowych w zakresie chorób serca przyczynia się do profilaktyki kardiologicznej.
Prof. dr hab. Józef Jagielski był członkiem Zarządu Międzynarodowego Towarzystwa Elektrokardiologii i koordynował wszystkie badania w Polsce w zakresie elektrokardiologii z programami międzynarodowymi. W zakresie genetyki współpracował z prof. Nikolausem Blinem z Uniwersytetu w Tübingen (Nagroda Nobla).
Kierownicy Katedry Patofizjologii
- 1945 – 1987 Prof. Hugon Kowarzyk
- 1987 – 2004 Prof. Józef Jagielski
- 2004 – 2021 Prof. Witold Pilecki
- Od 2021 – Dr hab. Tadeusz Sebzda (Zakład Patofizjologii Katedry Fizjologii i Patofizjologii)
opracował: Tadeusz Sebzda
