Wydział Lekarski

Wielkim impulsem do rozwoju wrocławskiej fizjologii było powierzenie kierownictwa instytutu Janowi Ewangeliście Purkiniemu, który stworzył fizjologię opartą na eksperymencie, co w tamtym okresie było bardzo nowatorskim sposobem uprawiania medycyny. W 1839 roku z inicjatywy Purkiniego wybudowano dla potrzeb fizjologii nową siedzibę (również zlokalizowaną w okolicy Placu Dominikańskiego) – powstał w ten sposób pierwszy w świecie w pełni samodzielny instytut fizjologii.

Kolejną wielką osobowością był Rudolf Peter Heinrich Heidenhain, który objął instytut fizjologii w 1859 mając zaledwie 25 lat i kierował nim przez niemal 40 lat. Heidenhain miał bardzo szerokie zainteresowania naukowe, zajmował się fizjologią wysiłku fizycznego i przemianą materii, odkrył wydzielanie gruczołów ślinowych i żołądkowych, opisał pręcikowate mitochondria w kanalikach nerkowych (pręciki Heidenhaina). Wśród jego uczniów i asystentów wymienić należy przede wszystkim Heinricha Wilhelma Waldeyera (1836-1921), późniejszego kierownika katery anatomii w Strasburgu i Berlinie. Waldayer zdefiniował takie pojęcia jak „komórka plazmatyczna”, „chromosom” oraz „neuron”, jego nazwiskiem nadal określany jest pierścień chłonny gardła. Asystentem Heidenhaina, który całe swoje życie zawodowe związał z Wrocławiem, był Leopold Auerbach (1828-1897), odkrywca splotów wegetatywnych regulujących motorykę jelit. Uczniem i długoletnim asystentem Heidenhaina był także Feliks Nawrocki (1838-1902), późniejszy kierownik katedry fizjologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Duże zasługi dla rozwoju Instytutu położył uczeń i następca Heidenhaina, Karl Hürthle, który kierował wrocławską fizjologią przez następnych 30 lat. Zajmował się fizjologią mięśni, a przede wszystkim fizjologią układu krążenia. Za jego czasów instytut został przeniesiony do specjalnie w tym celu zaprojektowanego budynku, w którym działa do dziś. W latach 20-tych ub. wieku istniejące oddziały instytutu fizjologii przekształcono w samodzielne jednostki organizacyjne tworząc dodatkowo instytut chemii fizjologicznej (obecnie Katedra i Zakład Biochemii Lekarskiej) oraz instytut anatomii mikroskopowej (obecnie Katedra i Zakład Histologii i Embriologii).

Kolejnym wybitnym naukowcem był Hans Winterstein, który prowadził badania dotyczące procesów fizjologicznych podczas znieczulenia ogólnego i sztucznej wentylacji oraz wpływu dwutlenku węgla na regulację oddychania. Kierował instytutem jednak tylko przez 6 lat, ponieważ w 1933 roku ze względu na swoje żydowskie pochodzenie został zmuszony do rezygnacji zarówno z funkcji kierownika instytutu jak i dziekana Wydziału Lekarskiego. Wyemigrował do Turcji, gdzie stworzył katedrę fizjologii w nowopowstałym uniwersytecie w Stambule, a w latach 50-tych ub. wieku powrócił do Niemiec i do końca życia pracował w Monachium.

Głównymi kierunkami badawczymi profesora Andrzeja Klisieckiego były fizjologia układu krążenia i fizjologia nerek. Prace badawcze i publikacje realizowane w Zakładzie Fizjologii pod kierownictwem profesora Klisieckiego koncentrowały się głównie na zagadnieniach wpływu warunków klimatycznych na organizm człowieka. Nie można przecenić jego zasług dla kształcenia kadry naukowej, gdyż jego uczniowie i współpracownicy, którzy pracowali w Zakładzie Fizjologii w pierwszych latach po wojnie (Grzegorz Załucki, Tadeusz Garbulinski ,Bolesław Buła Edward Ziobro, Zbigniew Jethon, Marian Pytasz) wkrótce objęli kierownictwo samodzielnych katedr i placówek badawczych we Wrocławiu, Warszawie i w Lublinie. Wymienić tu należy Grzegorza Załuckiego i Bolesława Bułę – wieloletnich kierowników Katedry Fizjologii wrocławskiej Akademii Rolniczej, Zbigniewa Jethona – komendanta Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej, a później kierownika Zakładu Higieny Akademii Medycznej we Wrocławiu oraz Edwarda Ziobro – profesora fizjologii pracy na Politechnice Wrocławskiej. Następcą profesora Andrzeja Klisieckiego został również jego uczeń, Adam Gosk.

Prof. dr. hab. Adam Gosk kierował Zakładem Fizjologii w latach 1967-1997. W tym czasie oprócz kontynuacji tematyki badawczej z zakresu fizjologii układu krążenia krwi, rozwinięto również badania dotyczące fizjologii pracy. Pod kierownictwem profesora Goska uzyskali habilitacje dwaj jego bliscy współpracownicy (Andrzej Paradowski oraz Witold Juzwa), którzy w końcu lat siedemdziesiątych objęli kierownictwo samodzielnych Katedr Fizjologii na Wydziałach Lekarskich A.M. w Szczecinie i w Gdańsku oraz prof. dr hab. Ludmiła Borodulin-Nadzieja, która w latach 1997-2015 była kierownikiem Katedry i Zakładu Fizjologii Akademii Medycznej / Uniwersytetu Medycznego We Wrocławiu.

 

Prof. dr. hab. Ludmiła Borodulin-Nadzieja pracowała w Katedrze i Zakładzie Fizjologii od 1969 r. Jej doktorat dotyczył wpływu środowiska pracy kopalni „Polkowice” na stan układu nerwowego, oceniany w oparciu o pomiary czasów reakcji, a habilitacja dotyczyła analizy szybkości i dokładności reakcji człowieka w niekorzystnych warunkach środowiska pracy. Profesor Ludmiła Borodulin-Nadzieja jest autorką ponad 100 prac naukowych. Główne kierunki jej badań to fizjologia pracy: wydolność fizyczna i sprawność psychomotoryczna pracowników zatrudnionych w niekorzystnych warunkach pracy. W latach 1993-1999 pełniła funkcje prezesa Wrocławskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego.
W latach 1993-1996 pełniła funkcję prodziekana Wydziału Lekarskiego ds. dydaktyki, a w latach 1996-2001 – dziekana tego Wydziału.

 

Do ważnych osiągnięć naukowych Katedry i Zakładu Fizjologii w badaniach układu krążenia należą:

• określenie zakresu zmian przepływu krwi w naczyniach wieńcowych pod wpływem egzogennych i endogennych amin katecholowych;
• opracowanie koncepcji działania azotanów i azotynów na układ krążenia;
• ocena kontroli nerwowej i humoralnej przepływu krwi przez mózg;
• ocena udziału serca i naczyń krwionośnych w odruchach Cyona-Ludwiga i Aschnera;
• określenie roli serca i naczyń we wstrząsie chemicznym;
• określenie roli nerwów trzewnych w regulacji układu krążenia oraz ich roli w dynamicznym rozdziale krwi krążącej;
• w zakresie fizjologii nerki: badania nad istotą progu nerkowego, wydalaniem ciał azotowych oraz fosforu, wpływem układu wegetatywnego oraz neurohormonów na przepływ krwi i wydalanie elektrolitów oraz badania nad działaniem mocznika na przepuszczalność błon komórkowych i aktywność enzymów

Badania z zakresu fizjologii pracy prowadzone były bezpośrednio na stanowiskach roboczych w kopalniach miedzi i dotyczyły oceny sprawności psychomotorycznej i wydolności fizycznej oraz oceny układu krążenia krwi u górników. Badania te posłużyły do pracowania programu doboru kwalifikacyjnego pracowników na stanowiska pracy w aspekcie wymogów fizjologicznych.

Przedstawione powyżej informacje wskazują na ponadregionalne znaczenie wrocławskiej szkoły fizjologicznej wywodzącej się z Zakładu Fizjologii, który w roku 1945 zorganizował profesor Klisiecki. Wyrazem uznania rangi tej placówki było powierzenie jej zorganizowania XX Jubileuszowego Kongresu Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego, który odbył się w 1996 r. pod przewodnictwem profesor Ludmiły Borodulin-Nadziei, następczyni profesora Adama Goska na stanowisku kierownika Zakładu.